Віцебскую вобласць называюць краем блакітных азёр. Размешчана яна ў сярэднім цячэнні Заходняй Дзвіны і вярхоўі Дняпра і займае паўночную частку Беларусі. На захадзе Віцебшчына мяжуе з Літвой, на паўночным захадзе з Латвіяй, а на ўсходзе і поўначы з Расіяй.

Вобласць утворана 15 студзеня 1938 года. Яе плошча 40,0 тыс. км2. У 2003 г. насельніцтва складала 1334,5 тыс. чалавек. Цэнтр вобласці — горад Віцебск. Адміністрацыйна-тэрытарыяльна вобласць падзяляецца на 21 раён: Аршанскі, Бешанковіцкі, Браслаўскі, Верхнядзвінскі, Віцебскі, Гарадоцкі, Глыбоцкі, Докшыцкі, Дубровенскі, Лепельскі, Лёзненскі, Міёрскі, Пастаўскі, Полацкі, Расонскі, Сенненскі, Талачынскі, Ушацкі, Чашніцкі, Шаркаўшчынскі, Шумілінскі. У вобласці (на 2003 г.) 19 гарадоў, у т.л. 5 абласнога падпарадкавання: Віцебск, Лепель, Наваполацк, Орша, Полацк, 28 гарадскіх пасёлкаў, 247 сельсаветаў, 6517 сельскіх населеных пунктаў.

Насельніцтва паводле нацыянальнага складу пераважна беларусы (82,0%), жывуць таксама рускія (13,6%), украінцы (1,6%), палякі і інш. Гарадское насельніцтва складае 69,4%. Сярэдняя шчыльнасць 33 чалавекі на 1 км2. Па адміністрацыйных раёнах шчыльнасць насельніцтва вагаецца ад 26,4 чалавека на 1 км2 у Аршанскім да 8 чалавек на 1 км2 у Расонскім раёнах.

Найбольшыя гарады вобласці па колькасці насельніцтва (тыс. чалавек; 2003 г.): Віцебск (351), Орша (139), Наваполацк (107), Полацк (83).

Па шчыльнасці чыгуначнай сеткі Віцебская вобласць займае 2-е месца ў Беларусі. Эксплуатацыйная даўжыня чыгункі складае 1210 км (на 2002 г.). Па тэрыторыі вобласці праходзяць міжнародныя магістралі Масква—Орша—Мінск—Варшава, Санкт-Пецярбург—Віцебск—Орша—Кіеў, Смаленск— Віцебск—Полацк—Рыга. Важнае значэнне маюць таксама чыгуначныя лініі, якія праходзяць па тэрыторыі вобласці: Орша—Унеча (Расія), Невель (Расія)—Полацк—Маладзечна, Орша—Лепель, Крулеўшчына—Варапаева—Паставы і далей у Літву. Найбольш буйныя чыгуначныя вузлы — Орша, Віцебск, Полацк.

Працягласць аўтадарог з цвёрдым пакрыццём 13,6 тыс. км2 (на 2002 г.). Асноўныя магістралі, што праходзяць праз вобласць: Масква—Орша—Мінск—Брэст, Санкт-Пецярбург—Віцебск—Орша—Кіеў, Смаленск—Віцебск—Полацк—Даўгаўпілс (Латвія), Віцебск—Лепель—Мінск. Суднаходства па Заходняй Дзвіне ад Веліжа да Полацка і па Дняпры ніжэй Оршы.

У Віцебску ёсць аэрапорт.

Амаль уся тэрыторыя Віцебскай вобласці размешчана ў межах Беларускага Паазер'я. На поўдні знаходзяцца Чашніцкая раўніна і Верхнебярэзінская нізіна. На ўсходзе — нізіна Лучосы. На паўночным усходзе — Суражская нізіна.

У цэнтральнай частцы і на захадзе распрасціраецца Полацкая нізіна, якая займае амаль палавіну тэрыторыі. На чвэрці тэрыторыі вобласці ўзвышшы і грады. Тут размешчаны Нешчардаўскае, Гарадоцкае, Віцебскае (яго вышыня да 295 м над узроўнем мора), Аршанскае, Ушацка-Лепельскае, Лукомскае ўзвышшы, а таксама Свянцянская і Браслаўская грады.

У вобласці налічваецца 11 радовішчаў даламітаў. Яны знаходзяцца ў Віцебскім, Гарадоцкім, Дубровенскім, Лёзненскім і Сенненскім раёнах. Ёсць радовішчы цэментных глін Пушча ў Віцебскім і Лукомль ва Ушацкім раёнах, 198 радовішчаў легкаплаўкіх глін і суглінкаў, 3400 радовішчаў торфу, 161 радовішча пясчана-гравійных сумесяў, 102 радовішчы будаўнічых пяскоў. У азёрах трапляюцца мінеральныя воды і сапрапелі.

Клімат вобласці ўмерана кантынентальны. У студзені сярэдняя тэмпература паветра складае ад - 6,5 'С на захадзе да -8,5 'С на ўсходзе. У ліпені каля 17—18 С. За год на раўнінах выпадае 600 мм ападкаў, на ўзвышшах — да 750 мм. Каля 70% ападкаў выпадае ў цёплую пару года. Вегетацыйны перыяд доўжыцца 180— 190 сутак.

Вобласць займае першае месца ў Беларусі па шчыльнасці рачной сеткі, па колькасці і агульнай плошчы азёр. Рэкі, якія цякуць па тэрыторыі Віцебскай вобласці, адносяцца да басейна Заходняй Дзвіны (займаюць 80% плошчы), а таксама Дняпра, Нёмана, Ловаці. Найбольшыя з рэк — Заходняя Дзвіна з прытокамі Усвяча, Обаль, Палата, Дрыса, Каспля, Лучоса, Ула, Ушача, Дзісна, таксама суднаходны Дняпро. На тэрыторыі вобласці бяруць пачатак прытокі Дняпра — Бярэзіна і Друць. У вобласці больш за 2,8 тыс. азёр. Найбольшыя па плошчы Асвейскае, Лукомскае, Дрысвяты, Дрывяты, Нешчарда, Снуды, Езярышча, Струста, Абстэрна.

Глебы сельскагаспадарчых угоддзяў пераважна дзярнова-падзолістыя, дзярнова-забалочаныя, дзярнова-падзолістыя забалочаныя, тарфяныя. Для іх характэрна мазаічнасць і завалуненасць.

Лес займае 37,4% усёй тэрыторыі. Сярэдняя лясістасць найбольшая ў Полацкім і Расонскім раёнах. Лясы пераважна хваёвыя і яловыя. Пашыраны таксама бярозавыя, альховыя. Трапляюцца асінавыя.

Пад балотамі знаходзіцца каля 6% тэрыторыі. На 51% іх праведзены асушальныя работы.

У межах вобласці створаны Нацыянальны парк Браслаўскія азёры. Тут знаходзіцца большая частка Бярэзінскага біясфернага запаведніка. Створана 26 заказнікаў рэспубліканскага значэння. 78 аб'ектаў прыроды аб'яўлены помнікамі прыроды.

Вядучай галіной у гаспадарчым комплексе з'яўляецца прамысловасць. У ёй занята 30% усіх працуючых. Асноўная спецыялізацыя — вытворчасць электраэнергіі, перапрацоўка нафты, нафтахімія, машынабудаванне, лёгкая і харчовая галіны. У вобласці вырабляюцца ўсе льняныя тканіны і поліэтылен, каля 50% прадуктаў нафтаперапрацоўкі і электраэнергіі, металарэзных станкоў, каля 40% дываноў і дывановых вырабаў, больш за 30% панчошна-шкарпэтачных вырабаў. Выпускаюцца абутак, драўнінна-валакністыя пліты, будаўнічая цэгла, алей, масла, кансервы. Найбольш значныя прадпрыемствы знаходзяцца ў Віцебску, Полацкім прамвузле і ў Оршы. У Новалукомлі працуе самая магутная на Беларусі Лукомская ДРЭС. Па ўзроўні прамысловага развіцця вылучаюцца таксама Глыбоцкі, Чашніцкі, Лепельскі, Пастаўскі і Талачынскі раёны.